op één lijn 48 1 e uitgave 2014 Identiteit, Interactie en Macht Over arts-student interactie tijdens de coschappen DOOR JONNE VAN DER ZWET, ARTS-ONDERZOEKER Hora est In januari 2014 verdedigde ik mijn proefschrift: ‘Identity, Interaction and Power. Explaining the afFordances of doctor-student interaction during clerkships’. Een deel van mijn promotietraject vond plaats onder het dak van de vakgroep huisartsgeneeskunde: soms letterlijk, soms figuurlijk. De woorden ‘Hora est’ ontving ik met veel vreugde aangezien zij een einde symboliseerden van een lang en intens onderzoekstraject. De redactie van Op één Lijn interpreteerde deze woorden anders: het was tijd om ook nu terug te keren naar deze vakgroep en uiteen te zetten waar ik mij ook al weer mee bezig heb gehouden. Potentie van coschappen Coschappen bieden voor geneeskundestudenten mogelijkheden zich te ontwikkelen tot basisarts in een omgeving die nauw aansluit bij die waarin ze later waarschijnlijk zullen werken. Deze authenticiteit maakt dat coschappen potentieel rijke leeromgevingen zijn. ‘Potentieel’ omdat de leerzaamheid van deze stages ook als zeer wisselend ervaren worden. Uit eigen ervaring weet ik nog dat het soms meer een kwestie van overleven was, dan dat het over leren ging. Simpel gezegd is het ook een complexe bedoening: het leren en begeleiden van studenten in de vaak toch wat chaotische praktijk van alledag, gericht op goede en veilige patiëntenzorg, liefst zonder teveel uit te lopen. Sociale interactie In het onderzoek naar medisch onderwijs zoals coschappen, is het gangbaar om het leren te kaderen als het eigen maken van de juiste kennis, vaardigheden en attitude. Daarbij is het de taak van artsen om studenten te begeleiden, te toetsen, en het goede voorbeeld te geven. Zowel uit de praktijk als uit opkomende theorieën blijkt echter dat veel van het leren plaatsvindt in de manier waarop artsen, studenten en andere betrokkenen met elkaar omgaan. In deze omgang – sociale interactie – wordt bepaald welke positie studenten hebben, wat ze wel en niet mogen doen en laten, en in hoeverre zij onderdeel worden van het team en min of meer zelfstandig mogen gaan werken. Hieraan ontlenen studenten hun professionele identiteit. Kennis, vaardigheden, attitude, toetsing en een voorbeeldfunctie spelen hierbij wel degelijk een rol, maar komen samen in momenten van sociale interactie – in die complexe praktijk van alledag. Om uiteindelijk bij te dragen aan de leerzaamheid van de coschappen, heb ik in mijn proefschrift aan de hand van twee verschillende coschappen (huisartsgeneeskunde en Interne Geneeskunde) uitgelegd hoe het leren én het begeleiden van studenten is ingebed in sociale interactie. Zowel voor artsen als studenten bleek de duur van arts-student relaties, maar vooral ook de mate van (on) gelijkwaardigheid ín deze relaties de mogelijkheden tot leren en begeleiden sterk te beïnvloeden. Begeleidingsrelatie Voor studenten was het belangrijk in hoeverre zij ruimte ervoeren om persoonlijke groei door te maken. ‘Eindelijk voelen wat het is om dokter te zijn’, had dan te maken met een manier van leren die verwachtingen of eisen van de universiteit of van een lokale arts oversteeg. De ruimte hiervoor werd onder andere bepaald door de duur en intensiteit van de begeleidingsrelatie met artsen, zoals deze vorm kreeg in lokale en persoonlijke gewoontes, cultuur, en mate van hiërarchie. Ook artsen waren in deze begeleidingsrelatie op zoek naar een bepaalde intensiteit in hun contact met studenten. Hierin waren zij afhankelijk van de inbreng van studenten, waarbij ze deze inbreng (vaak onbewust) spiegelden aan wat zij zelf normaal vonden of verwachtten, en hoe zij zelf vormgaven aan hun doktersrol in brede zin. Maar juist wanneer ‘het niet zo lekker loopt met een co’, kan het zinvol zijn voor artsen om hun eigen kaders wat los te laten en nieuwsgierig te zijn naar de ander, de coassistent. Artsen kunnen het idee hebben dat een student hele andere ideeën heeft over wat goed medisch handelen is, terwijl deze student eigenlijk eenzelfde ontwikkeling doormaakt als zij destijds zelf doormaakten. Een open dialoog met een student kan misconcepties aan het licht brengen en aanknopingspunten bieden voor een gedeeld kader – wat prettig bijdraagt aan de manier van omgang. 22 Pagina 21

Pagina 23

Interactieve enieuwsbrief, deze artikel of lesboek is levensecht online geplaatst met Online Touch en bied het digitaal maken van digi-onderzoeksrapporten.

Op één Lijn 48 Lees publicatie 18Home